Ο ΚΑΛΟΣ Ο ΚΑΚΟΣ ΚΙ Ο ΡΕΠΟΡΤΕΡ.

Αν γινόταν, (έτσι λίγο για να ελαφρύνουμε το κλίμα), να χωρίσουμε τους ανθρώπους σε αυστηρές κατηγορίες με κριτήριο τις βασικότερες των ιδιοτήτων τους, (έτσι λίγο καταχρηστικά), ένα ενδεχόμενο ίσως να ήταν, (έτσι και λίγο χιουμοριστικά), οι Καλοί, οι Κακοί και οι Ρεπόρτερς.

Οι ρεπόρτερς είναι πλάσματα περίεργα. Πράγματι περίεργα, εξάλλου και η περιέργεια οφείλει να είναι ψηλά στην αξιακή τους κλίμακα. Είναι όμως και πλάσματα παράξενα. Με μια ζωή ανάμεσα στα φώτα και μπροστά στις κάμερες και ωστόσο παραμένουν οι λιγότερο γνωστοί. Οι ρεπόρτερς μιλούν για όλα, όμως κανείς δεν μιλάει για αυτούς.

Ξεκινούν με το δόγμα της εξακρίβωσης της υπέρτατης Αλήθειας. Ξεκινούν ρομαντικά. Στη συνέχεια θα βιώσουν στο πετσί τους αυτό που λένε πως η Αλήθεια ενός πράγματος διαφοροποιείται ανάλογα με τις περιστάσεις. Δεν λένε ψέματα στις ιστορίες τους, απλά ίσως να αποφεύγουν τις πολλές εξηγήσεις. Τι να πρωτοχωρέσει σε 500 λέξεις?

Οι ρεπόρτερς μερικές φορές δίνουν στην πραγματικότητα διαστάσεις που εκείνη δεν έχει. Όταν όμως τις αποκτά χάρη σ'αυτούς, τις ενσωματώνει πλήρως, τις μετουσιώνει σε κάτι υπαρκτό. Το κρεμμύδι που ξεφλουδίζει η Geena Davis ως βραβευμένη δημοσιογράφος στον "Ήρωα κατά λάθος" είναι το δημοσιογραφικό ξεφλούδισμα μιας ιστορίας. Η βουτιά στα άδυτα του ψυχισμού των πρωταγωνιστών της και η έρευνα σε βάθος που θα συλλέξει τα φαινομενικά (αλλά και ουσιαστικά) άσχετα μεταξύ τους στοιχεία και θα συνθέσει εκ νέου μια ιστορία, θελκτική αλλά -αλίμονο!- και αληθινή; Και η αντίδραση του κόσμου θα είναι ανάλογη: δάκρυα ειλικρινή θα υπάρξουν αλλά θα είναι προιόν μιας ευαισθησίας απέναντι, όχι στη δραματική ανατροπή της ζωής αλλά σε κάτι τόσο τραγικό όσο ένα καθαρισμένο κρεμμύδι, με όλη τη δύναμη και τη δραματικότητα της μυρωδιάς του.

Τι είναι αυτό που κάνει έναν ρεπόρτερ? Εν μέσω μιας φυσικής καταστροφής, ο ηρωικός ανταποκριτής πασχίζει για την ολοκληρωτική ενημέρωση. Πολλές φορές με κίνδυνο της ζωής του. Την ώρα του ρεπορτάζ κι ενώ ολα εξελίσσονται ραγδαία, ακούγεται μια βραχνή έκκληση για βοήθεια. Θα στραφεί η κάμερα ή το χέρι? Ποιό το χρέος εκείνου που ξεκάθαρα δήλωσε από την αρχή πως είναι δημοσιογράφος, ούτε διασώστης, ούτε ήρωας, ούτε καλός, ούτε κακός. Και τί έχει περισσότερη σημασία? Μια φωτογραφία ενός φλεγόμενου παιδιού που θα σηκώσει τις τρίχες της παγκόσμιας κοινής γνώμης, ή ένας ζωντανός παραπάνω?

Δεν είναι η δουλειά του δημοσιογράφου να σώζει ανθρώπους, είναι όμως χρέος κάθε ανθρώπου να τείνει το χέρι εκεί που μπορεί. Και ανάμεσα στο "εμπλεκόμενος" και "επαγγελματίας" καμία επιλογή δεν είναι απόλυτα καλή ή κακή. Μα ούτε και κάποια περισσότερο δημοσιογραφική από την άλλη.

Τα media είναι ένας θαυμαστός κόσμος. Καταφέρνουν να αποκρύπτουν καθε φορά πως είναι κι αυτά μεγάλες, προσοδοφόρες επιχειρήσεις. Και έχουν και τη μοναδική ικανότητα να παράγουν πραγματικότητα. Μπορούν να γίνουν επικίνδυνα αναγκάζοντας το κοινό τους να την κατανοήσει με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Αλλά μπορούν να γίνουν και ασυναγώνιστα ηλίθια. Τα media είναι σαν τα μύδια. Αξιοποιώντας κάθε σκουπιδάκι και παρίσακτο οργρανισμό που διαπερνά το κέλυφος τους το μετατρέπουν σε μαργαριτάρι. Αλλά τα μύδια των γλυκών νερών δεν είναι σαν τα υπόλοιπα οστρακοειδή. Τα μαργαριτάρια τους είναι πάντα λιγότερο πολύτιμα από τ'άλλα.

Στον κόσμο, χρωστούν τα media την έμπνευσή τους. Σ'αυτόν στηρίζουν την εξασφάλιση της ύπαρξής τους. Αυτόν υπηρετούν και οι ρεπόρτερς. Αφουγκράζονται τις ορέξεις του, δαιμονοποιούν τους φόβους του, ενισχύουν τις επιθυμίες του, και μετά γράφουν. Οι ιστορίες τους είναι καλά προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κόσμου...Και τραγικές, ανήκουστες, πρωτοφανείς, δραματικές, κυνικές, σκληρές, ο κόσμος έχει πάντοτε ανάγκη από καλές ιστορίες!.

ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΝΩ Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΣΥΡΜΟΣ ΘΑ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΙ ΣΕ 5 ΛΕΠΤΑ.

Το μετρό δεν μ' αρέσει. Είναι γκρίζο και αμήχανο. Είναι τόσο αργό ώστε να προλάβουν να διασταυρωθούν τα βλέμματα όλων των επιβατών των παρακείμενων καθισμάτων και τόσο γρήγορο ώστε να μην βρεις ποτέ το θάρρος να τους χαμογελάσεις.

Έχει και μια κανονικότητα που απεχθάνομαι.
Επόμενη στάση Άγιος Δημήτριος. Τερματικός Σταθμός.Οι ανεκλυστήρες στους σταθμούς Ομόνοια και Δουκίσσης Πλακεντίας είναι προσωρινά εκτός λειτουργίας. Προβλέψιμο μέσο.

Είναι και 'κείνος ο αόρατος "dj" που παίζει τα απογεύματα και μερικές φορές το βραδάκι στο Σύνταγμα, στο Πανεπιστήμιο και αλλού, σε ώρες αιχμής. Ο χειρότερος dj εβερ.
Σιχάθηκα την Αμελί και το 2046. Η μουσική από το mp3 μου καταπίνεται από την αμέλωδη ανυπομονησία των συρμών.

Και είναι και η μπόχα. Η κλεισούρα και η υγρασία της αναμονής και της βιασύνης.

Το μετρό χάλασε όλο το παραμύθι. Κάτω από την πόλη κατοικούσανε νάνοι. Και πράσινοι καλικάτζαροι που τρώνε τα χριστούγεννα τους κουραμπιέδες. Τώρα κατοικούν κάτι άγνωστοι που δεν ξανάδα ποτέ. Φοιτητές φασαριόζοι, εργαζόμενοι δημοσιουπαλληλικού ύφους και κυρίες Λαμπρόπουλου Άτικα, που στους κουραμπιέδες τους βάζουν CANDEREL αντί ζάχαρη άχνη.

Το χειρότερο όμως είναι το στριμωξίδι. Στιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο ρουφούν αχόρταγα και το οξυγόνο του διπλανού. Αν εξαιρέσουμε το βλακώδες και δήθεν σοβαρό, σε κάθε περίπτωση ανέκφραστο ύφος του καθενός, η σκηνή θυμίζει βαγόνια με προορισμό το Άουσβιτς.

Στο μετρό δεν μπορείς να διαβάσεις. Εκτός κι αν κάθεσαι σαν γαιδούρι ενώ η κυρία δίπλα είναι εμφανώς στα δεύτερα -ήντα. (Σαστίζουν στην αρχή όταν προσφέρεις τη θέση σου, στοίχημα ότι θίγονται που θα σκέφτεσαι να σηκωθώ να κάτσει η γιαγιά αλλά σ ευχαριστούν με ανακούφιση). Και πάντως δεν είναι για Καβάφη και άλλα τέτοια αργόσχολα και αναποτελεσματικά, ηχηρά παρόμοια.

Το μετρό έχει τους δικούς του κανόνες. Δεν είσαι φυσιολογικός αν μπαίνοντας καλημερίσεις τους συνεπιβάτες σου. Ή αν πεις μια τρυφερή καληνύχτα στους ξενύχτηδες με τους οποίους μοιράζεσαι το τελευταίο δρομολόγιο του Σαββάτου. Και βέβαια αν κάνεις πως προσφέρεις λίγη από τη σοκολάτα σου (απαγορεύεται η κατανάλωση φαγητού και ποτού), είσαι μανιακός δολοφόνος που δηλητηριάζει ανυποψίαστους περαστικούς ή διαφθορέας αθώων ψυχών. Καλά, έτσι κι αλλιώς η μαμά μας, μας είπε να μην παίρνουμε καραμέλες από ξένους.

Το μετρό με γεμίζει ερωτήματα.
Τι κοιτούν όλοι αυτοί έξω από τα παράθυρα?
Αυτοί οι μυστήριοι τύποι που προσηλώνονται στο απόλυτο τίποτα του τοπίου της διαδρομής, που δεν είναι καν ένα τίποτα από άποψη, ένα μεταμοντέρνο σκοτάδι, ένα βιομηχανικής αισθητικής κατασκεύασμα, ούτε κι ένας ξεκάθαρος καθρέφτης, meeting point βλεμμάτων των απέναντι επιβατών, τζάμι που θα ανοίξεις διάπλατα να πάρεις αέρα, να βγάλεις έξω το χέρι σου να το παρασέρνει η ταχύτητα καθώς χαιρετάς, ή τη μουσούδα σου αν είσαι σκύλος να δεις σε ασπρόμαυρο σελιλόιντ τις ζωές τους.

Ένας άχαρος τ(ρ)όπος είναι το μετρό. Απεμπολώντας αυτά που είσαι στο φως του ήλιου, στον υπόγειο σιδηρόδρομο μένει μόνο η απενοχοποιημένη μοναξιά σου και η καταδυναστευμένη ανωνυμία σου. Κι όμως...

Υπάρχει και κάτι υποφώσκον...Σύμβολο της πόλης και των σημερινών απαιτήσεων, προορισμένο για την οικονομία του χρόνου και παρ΄όλα αυτά το μετρό κάνει ακριβώς το αντίθετο: μοιράζει απλόχερα αμέτρητα άδεια λεπτά σε όλους, χρόνο κενό άρα ελεύθερο. Αδειάζει και το σκηνικό από ό,τι μπορεί να διασπάσει την προσοχή, να αποπροσανατολίσει. Και φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Κάποτε ασφυκτικά κοντά, αντιμέτωπους...
Και ενώ όλοι μπορούν να κοιταχτούν μεταξύ τους επίμονα, να ανταλλάξουν χειραψίες και λόγια, χαμόγελα και χείλη σφιγμένα από το θυμό, να πιαστούν στα χέρια και να αγγίξουν ο ένας τον άλλο στα απότομα φρεναρίσματα, να ερωτευτούν κεραυνοβόλα με την πρώτη ματιά, ενώ η ακινησία του εσωτερικού των βαγονιών μπορεί να μετουσιωθεί σε γρήγορους κτύπους της καρδιάς, ΟΧΙ, εκείνοι συνεχίζουν να κοιτούν έξω από ένα κατ'επίφαση παράθυρο και να παρατηρούν στον αντικατοπτρισμό τους εαυτούς τους.

Η λαγνεία μιας εποχής με το θολό ανθρώπινο είδωλο στο επίκεντρό της.

Η άλλη όψη του εγκλήματος.

Άυξηση στην μικροεγκληματικότητα και μείωση στις ανθρωποκτονίες δείχνουν οι δείκτες εγκληματικότητας στην Ελλάδα, ωστόσο η ανάγνωσή τους μπορεί να είναι παραπλανητική. Έρευνα της Eurostat για τα έτη 1995-2006, καταδεικνύει μείωση κατά 5% των ανθρωποκτονιών και κατά 4% των διαρρήξεων την ίδια στιγμή που οι κλοπές με παράλληλη άσκηση βίας αυξάνονται 4% και συνολικά, κακουργήματα και πλημμελήματα στη χώρα αυξάνουν κατά 3%, σε μέση ετήσια βάση. Τα στοιχεία όμως αυτά λίγο συμβάλλουν στον προσδιορισμό των κοινωνικών διαστάσεων αυτού που αξιολογούμε ως έγκλημα.

"Οι λόγοι τέλεσης του εγκλήματος και οι ιδιότητες των προσώπων είναι αυτά που μπορούν να μας τρομάξουν, όχι οι αριθμοί." επισημαίνει ο εγκληματολόγος κ.Γιάννης Πανούσης. Πράγματι, οι στατιστικές μελέτες είναι ελλιπείς. Τα χαρακτηριστικά των δραστών (το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικό υπόβαθρο κ.α.) και τα κίνητρα (έγκλημα πάθους, ξεκαθάρισμα λογαριασμών, βιοποριστικοί λόγοι..),είναι αυτά που μπορούν να καταδείξουν το ακριβές αποτύπωμα του εγκλήματος στη κοινωνία. Αλλά και να υποδείξουν τους τρόπους αντιμετώπισής του. Επιπλέον, τα στοιχεία που διαμορφώνουν τους Δείκτες Εγκληματικότητας προέρχονται από τα αρχεία της Αστυνομίας και δεν συμπεριλαμβάνουν το δικαστικό αποτέλεσμα. Συνεπώς οι αριθμοί είναι σε πολλές περιπτώσεις πλασματικοί.

Σε ρόλο κονωνιολόγων, εγκληματολόγων και πάσης φύσεως άλλων ειδικών, οι πολίτες είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να προσδιορίσουν τα αίτια της συγκεχυμένης εγκληματικότητας. Είναι η ελλειπής αστυνόμευση θα πουν μερικοί, την ίδια στιγμή που η χώρα έχει τη μεγαλύτερη αναλογία αστυνομικού ανά πολίτη στην Ευρώπη και την ίδια στιγμή που οι εξιχιάσεις των εγκλημάτων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία των Αρχών, παραμένουν στάσιμες ενώ τα μέσα εξιχνίασης αυξάνονται. Είναι και οι μετανάστες θα πουν επίσης. Η αλβανική, η ρωσική Μαφία. Ξεχνώντας ή αγνοώντας την παγκοσμιότητα του οργανωμένου εγκλήματος. Όσο για την μικροεγκληματικότητα και το οικονομικό έγκλημα, οι μετανάστες ως εξιλαστήριο θύμα διαφυλάττουν την εθνική μας αθωότητα. Η φτώχια, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης και η παρανομία στην οποία είναι υποχρεωμένοι έτσι κι αλλιώς, με την ανοχή του Κράτους, δεν λαμβάνονται υπόψη στις εγκληματολογικές έρευνες, παρά ικανοποιητικά επιχειρήματα καθίστανται η φυλή και η προέλευση. Πόσο επισφαλή είναι άραγε τα συμπεράσματά μας?

Η παραβίαση του νόμου μπορεί ορισμένες φορές να είναι ανεκτή. Ο ίδιος ο Νόμος προβλέπει την άρση του σε περιπτώσεις εγκλημάτων που διαπράχθησαν σε καταστάσεις άμυνας αλλά και περιπώσεις κατάλυσης του πολιτεύματος και καταστρατήγησης του Συντάγματος, οπου οι πολίτες καλούνται να το υπερασπίσουν. Υπονοείται με οποιοδήποτε μέσο. Ο Ποινικός Κώδικας ορίζει το έγκλημα ως "πράξη άδικη και καταλογιστή στο δράστη της, η οποία τιμωρείται από το νόμο". Έγκλημα όμως δεν είναι μόνο η πράξη, είναι και η παράλειψη.

Η παράλειψη είναι η δυσδιάκριτη γενεσιουργός δύναμη του εγκλήματος. Ύπουλη και επικύνδινη κυρίως γιατί είναι ανεκτή. Και είναι ανεκτή χάριν της επανάληψης και της συνήθειας -που σχεδόν τη νομιμοποιούν-, της άγνοιας όσων την βιώνουν, της αδυναμίας τους να αντισταθούν και της αδυναμίας του Κράτους να δράσει χωρίς αυτή. Το έγκλημα που δεν θεωρείται έγκλημα (και φτάνει ακόμα να γίνει και θεμιτό), είναι και το πιο τρομακτικό.

Η σημερινή κατάσταση στις φυλακές όλης της χώρας είναι απόρροια των εγκληματικών παραλείψεων (καιτης αδιαφορίας) του Κράτους. Χιλιάδες κρατουμένων, με μόνο μέσο πάλης την δική τους υπόσταση, συνεχίζουν την αποχή συσσιτίου και τις απεργίες πείνας μέχρι την δικαίωση των αιτημάτων τους. Οι απερίγραπτες συνθήκες κράτισης και ο χλευασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας δεν μπορεί να είναι στοιχεία ενός συστήματος που λέγεται σωφρονιστικό. Κι ακόμα, ο απαράδεκτος εγκλεισμός ανηλίκων στα σωφρονιστικά ιδρύματα: ο εγκληματικός τρόπος για να οδηγηθούν ακόμα πιο ευέλικτα στην παρανομία. Το έγκλημα της φυλάκισης.

Το Έγκλημα είναι διπρόσωπο. Ή άλλη του όψη είναι μακιγιαρισμένη και περνάει απαρατήρητη. Είναι βολική και συμφέρουσα. Το 'Εγκλημα ελοχεύει σε πράξεις που δεν τιμωρούνται από το νόμο. Τα ανθεκτικά του κύτταρα αναπαράγονται και πολλαπλασιάζονται αστραπιαία χωρίς να φαίνονται τα σημάδια της αρρώστιας. Και εάν, αναφερόμενοι στο Έγκλημα αγνοήσουμε την λιγότερο ορατή του πλευρά, κινδυνεύουμε κι οι ίδιοι από το έγκλημα της παράλειψης.

Για την ελευθερία του λόγου και τα προσωπικά δεδομένα σε 500 λέξεις...

Ήταν το 2004 και λίγο πριν τους Ολυμπιακούς, όταν άρχισε να φουντώνει στην Ελλάδα το debate, για την απειλή που υφίσταντο τα προσωπικά δεδομένα και η ελευθερία της 'Εκφρασης και την αναγκαιότητα διαφύλαξής τους. Κάμερες σπαρμένες στους δρόμους της Αθήνας στο ρόλο του ρουφιάνου και ένα μάλλον cult ζέπελιν, να καταγράφει από ψηλά δεκάδες μούτζες πολιτών που δήλωναν εύγλωττα την απέχθειά τους για τον εναέριο αστυφύλακα. Η οριοθέτηση της εκφραστικής αμετροέπειας; Κάποιος που νοιώθει την ακατανίκητη επιθυμία να χορέψει γυμνός στο Σύνταγμα, θα το κάνει ακόμα και με την κάμερα απέναντι να τον απαθανατίζει. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση ίσως να μην μπορέσει να διατηρήσει για πολύ την ανωνυμία του-σε λίγο χρόνο τα στοιχεία του θα είναι στην διάθεση των αρχών και ο τολμηρός χορευτής στο τμήμα.


Είναι ίσως ένα ακραίο και ακίνδυνο παράδειγμα. Τα πράγματα γίνονται αλλού πιο σύνθετα. Η σύμπλεξη της ελευθερίας του λόγου, -της έκφρασης γενικότερα- και των προσωπικών δεδομένων μπορεί να είναι διπλή. Από τη μία, τίθεται το ερώτημα αν η ελευθερία του λόγου επιτρέπει, στοιχεία προσωπικά να παρουσιάζονται δημοσίως και σε ποιες περιπτώσεις και από την άλλη, αν τα προσωπικά δεδομένα οφείλουν να παραμένουν προσωπικά χάριν της αβίαστης άσκησης του δικαιώματος σε αυτήν ακριβώς την ελευθερία.

Σε περιπτώσεις παιδόφιλων και βιαστών, κατηγορούμενων για διάπραξη ειδεχθών εγκλημάτων, το κοινό αίσθημα θέλει τα στοιχεία των θυτών στη δημοσιότητα. Αντίδραση γενικά λογική. Το ελάχιστο ωστόσο προαπαιτούμενο είναι η έκδοση της καταδικαστικής απόφασης. Όλοι αθώοι, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Αν όμως εξατομικεύσουμε τις περιπτώσεις, παρατηρούμε πως το έγκλημα υποβάλλει και λιγότερο αφοριστικές αντιλήψεις. Ο εικοσάχρονος γιος που σκοτώνει με είκοσι μαχαιριές τον βίαιο πατέρα που για χρόνια κακοποιεί την μητέρα και τον ίδιο, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί στυγερός δολοφόνος. Για τον δημοσιογράφο που επιχειρεί και μια άτυπη απόδοση δικαιοσύνης ή τουλάχιστον μια πιο ρεαλιστική σκιαγράφηση της πραγματικότητας, ο εικοσάχρονος δράστης θα παραμέινει ως έχει, άγνωστος.

Σε κάποιες ωστόσο περιπτώσεις η ανάγκη δημοσίευσης των προσωπικών δεδομένων ανθρώπων που δεν έχουν καταδικαστεί είναι αναντίρρητη. Τέτοια είναι παραδείγματα γιατρών που χρηματίζονται, δρουν επιπόλαια και απερίσκεπτα και βάλλουν την ψυχική και σωματική ακεραιότητα των ασθενών τους. Επίσης παραδείγματα αστυνομικών που χρησιμοποιούν καταχρηστικά την εξουσία τους (κι αρέσκονται στον εξευτελισμό των κρατουμένων) αλλά και πολιτικών που οφείλουν να λογοδοτούν δημόσια για τις πράξεις, τις απόψεις και φυσικά το "πόθεν έσχες" τους.

Η άλλη θεώρηση του ζητήματος αφορά σ'εκείνους που αρθρογραφούν, που σχολιάζουν τα κοινωνικά ζητήματα και την επικαιρότητα και επιθυμούν να προπαγανδίσουν τις θέσεις τους κι ακόμα δρουν αποδομώντας το κατεστημένο. Είναι απαραίτητο όλοι αυτοί να διατυπώνουν τις απόψεις τους επώνυμα;

Πρόσφατα δημιουργήθηκε η "Πρωτοβουλία για ένα Παγκόσμιο Δίκτυο" στην οποία συμμετέχουν οι εταιρείες Yahoo!, Gοogle, Microsoft μαζί με ακαδημαικούς και ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στοχεύουν στον περιορισμό των στοιχείων που οι εταιρείες του διαδικτύου αναγκάζονται να παραδίδουν σε κρατικές υπηρεσίες. Στην Κίνα η Gοogle "αρνείται να προσφέρει υπηρεσίες ηλεκτρονικών μηνυμάτων και ιστολόγια" για να μην υποχρεωθεί να παραχωρήσει στις αρχές τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της και αυτοί συλληφθούν. Είναι περιπτώσεις που η ελεύθερη έκφραση τιμωρείται και είναι αυτό που την καθιστά ακόμα πιο απαραίτητη, είναι η μοναδική δικλίδα ασφαλείας απέναντι σε καθεστώτα κρυπτο-ολοκληρωτικά.

Είναι όμως θα πουν πολλοί και υποχρέωση αυτού που θέλει να ακουστεί, να επωμίζεται το βάρος των απόψεών του. Τα προσωπικά του δεδομένα -το όνομα και η ιδιότητα τουλάχιστον- πρέπει να συνοδεύουν την θέση του. Μία διάσταση του θέματος είναι η σθεναρότητα απέναντι στο σύστημα. Το υποκέιμενο ενός ριζοσπαστικού Λόγου, για να είναι πράγματι τέτοιος, οφείλει κι αυτό να είναι ριζοσπαστικό. Και να δηλώνεται.

Στον καιρό του facebοok, η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα για το ευρύ κοινό. Και ο ορισμός της Ελευθερίας του Λόγου ενέχει εκτός των άλλων και γεωπολιτικά κριτήρια. Εξετάζοντας το όμως καθαρά κειμενογραφικά (και δεν λέω δημοσιογραφικά), μεγαλύτερη ανελευθερία από εκείνη που υπαγορεύει τη σύμπτυξη της Ελευθερίας του Λόγου σε πεντακόσιες λέξεις, δεν πρέπει να υπάρχει.