Κυριακή 9 Νοεμβρίου 2008

Για την ελευθερία του λόγου και τα προσωπικά δεδομένα σε 500 λέξεις...

Ήταν το 2004 και λίγο πριν τους Ολυμπιακούς, όταν άρχισε να φουντώνει στην Ελλάδα το debate, για την απειλή που υφίσταντο τα προσωπικά δεδομένα και η ελευθερία της 'Εκφρασης και την αναγκαιότητα διαφύλαξής τους. Κάμερες σπαρμένες στους δρόμους της Αθήνας στο ρόλο του ρουφιάνου και ένα μάλλον cult ζέπελιν, να καταγράφει από ψηλά δεκάδες μούτζες πολιτών που δήλωναν εύγλωττα την απέχθειά τους για τον εναέριο αστυφύλακα. Η οριοθέτηση της εκφραστικής αμετροέπειας; Κάποιος που νοιώθει την ακατανίκητη επιθυμία να χορέψει γυμνός στο Σύνταγμα, θα το κάνει ακόμα και με την κάμερα απέναντι να τον απαθανατίζει. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση ίσως να μην μπορέσει να διατηρήσει για πολύ την ανωνυμία του-σε λίγο χρόνο τα στοιχεία του θα είναι στην διάθεση των αρχών και ο τολμηρός χορευτής στο τμήμα.


Είναι ίσως ένα ακραίο και ακίνδυνο παράδειγμα. Τα πράγματα γίνονται αλλού πιο σύνθετα. Η σύμπλεξη της ελευθερίας του λόγου, -της έκφρασης γενικότερα- και των προσωπικών δεδομένων μπορεί να είναι διπλή. Από τη μία, τίθεται το ερώτημα αν η ελευθερία του λόγου επιτρέπει, στοιχεία προσωπικά να παρουσιάζονται δημοσίως και σε ποιες περιπτώσεις και από την άλλη, αν τα προσωπικά δεδομένα οφείλουν να παραμένουν προσωπικά χάριν της αβίαστης άσκησης του δικαιώματος σε αυτήν ακριβώς την ελευθερία.

Σε περιπτώσεις παιδόφιλων και βιαστών, κατηγορούμενων για διάπραξη ειδεχθών εγκλημάτων, το κοινό αίσθημα θέλει τα στοιχεία των θυτών στη δημοσιότητα. Αντίδραση γενικά λογική. Το ελάχιστο ωστόσο προαπαιτούμενο είναι η έκδοση της καταδικαστικής απόφασης. Όλοι αθώοι, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Αν όμως εξατομικεύσουμε τις περιπτώσεις, παρατηρούμε πως το έγκλημα υποβάλλει και λιγότερο αφοριστικές αντιλήψεις. Ο εικοσάχρονος γιος που σκοτώνει με είκοσι μαχαιριές τον βίαιο πατέρα που για χρόνια κακοποιεί την μητέρα και τον ίδιο, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί στυγερός δολοφόνος. Για τον δημοσιογράφο που επιχειρεί και μια άτυπη απόδοση δικαιοσύνης ή τουλάχιστον μια πιο ρεαλιστική σκιαγράφηση της πραγματικότητας, ο εικοσάχρονος δράστης θα παραμέινει ως έχει, άγνωστος.

Σε κάποιες ωστόσο περιπτώσεις η ανάγκη δημοσίευσης των προσωπικών δεδομένων ανθρώπων που δεν έχουν καταδικαστεί είναι αναντίρρητη. Τέτοια είναι παραδείγματα γιατρών που χρηματίζονται, δρουν επιπόλαια και απερίσκεπτα και βάλλουν την ψυχική και σωματική ακεραιότητα των ασθενών τους. Επίσης παραδείγματα αστυνομικών που χρησιμοποιούν καταχρηστικά την εξουσία τους (κι αρέσκονται στον εξευτελισμό των κρατουμένων) αλλά και πολιτικών που οφείλουν να λογοδοτούν δημόσια για τις πράξεις, τις απόψεις και φυσικά το "πόθεν έσχες" τους.

Η άλλη θεώρηση του ζητήματος αφορά σ'εκείνους που αρθρογραφούν, που σχολιάζουν τα κοινωνικά ζητήματα και την επικαιρότητα και επιθυμούν να προπαγανδίσουν τις θέσεις τους κι ακόμα δρουν αποδομώντας το κατεστημένο. Είναι απαραίτητο όλοι αυτοί να διατυπώνουν τις απόψεις τους επώνυμα;

Πρόσφατα δημιουργήθηκε η "Πρωτοβουλία για ένα Παγκόσμιο Δίκτυο" στην οποία συμμετέχουν οι εταιρείες Yahoo!, Gοogle, Microsoft μαζί με ακαδημαικούς και ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στοχεύουν στον περιορισμό των στοιχείων που οι εταιρείες του διαδικτύου αναγκάζονται να παραδίδουν σε κρατικές υπηρεσίες. Στην Κίνα η Gοogle "αρνείται να προσφέρει υπηρεσίες ηλεκτρονικών μηνυμάτων και ιστολόγια" για να μην υποχρεωθεί να παραχωρήσει στις αρχές τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της και αυτοί συλληφθούν. Είναι περιπτώσεις που η ελεύθερη έκφραση τιμωρείται και είναι αυτό που την καθιστά ακόμα πιο απαραίτητη, είναι η μοναδική δικλίδα ασφαλείας απέναντι σε καθεστώτα κρυπτο-ολοκληρωτικά.

Είναι όμως θα πουν πολλοί και υποχρέωση αυτού που θέλει να ακουστεί, να επωμίζεται το βάρος των απόψεών του. Τα προσωπικά του δεδομένα -το όνομα και η ιδιότητα τουλάχιστον- πρέπει να συνοδεύουν την θέση του. Μία διάσταση του θέματος είναι η σθεναρότητα απέναντι στο σύστημα. Το υποκέιμενο ενός ριζοσπαστικού Λόγου, για να είναι πράγματι τέτοιος, οφείλει κι αυτό να είναι ριζοσπαστικό. Και να δηλώνεται.

Στον καιρό του facebοok, η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα για το ευρύ κοινό. Και ο ορισμός της Ελευθερίας του Λόγου ενέχει εκτός των άλλων και γεωπολιτικά κριτήρια. Εξετάζοντας το όμως καθαρά κειμενογραφικά (και δεν λέω δημοσιογραφικά), μεγαλύτερη ανελευθερία από εκείνη που υπαγορεύει τη σύμπτυξη της Ελευθερίας του Λόγου σε πεντακόσιες λέξεις, δεν πρέπει να υπάρχει.

Δεν υπάρχουν σχόλια: